موزه ارتباطات (اداره پست تهران)

معماری: نیکلای مارکف
سال: ۱۳۰۷
مساحت زیربنا: ۱۵۰۰۰ مترمربع
جزء نخستین بناهایی است که در داخل مجموعه نظامی میدان مشق با عملکردی اداری استقرار می یابد. تاریخ شروع ساخت بنا ۱۳۰۷ و تاریخ پایان ساختمان و افتتاح آن ۱۳۱۳ شمسی است. محل قرارگیری بنا در جنوب میدان مشق و در شرق سردر این میدان قرار دارد. ساخت این عمارت با تخریب قراولخانه سمت شرق سردر همراه است. اداره پست در زیرزمینی به مساحت ۶۰۰۰ مترمربع با مساحت زیربنای ۱۵۰۰۰ مترمربع در قاب ساختمانی دو اشکوبه و آجری شکل گرفته و بخشهای از زیربنای ساختمان به زیرزمین اختصاص دارد. طرح بنا بر امتداد شرقی- غربی شکل گرفته و از سه قسمت مجزا تشکیل شده است. قسمت میانی، محور تقارن طرح است که در طرفین آن دو بال متقارن استقرار یافته اند. بالهای شرقی و غربی برای تحویل، دسته بندی و ارسال مرسولات پستی و گمرکی است که در آنها آرایش و چینش فضا شامل راهروها و تالارهای متعدد در گرداگرد حیاط مرکزی در دو طبقه است. این دو بال دارای دروازه های مستقل سواره رو برای جابجایی مرسولات پستی اند. قسمت میانی طرح شامل ساختمانی سه طبقه با ستون های حجیم و ارتفاعی بلندتر از سایر بخش ها است این بخش مورد استفاده مراجعین برای تحویل نامه ها و بسته های پستی و خرید تمبر بوده است.

نمای اصلی ساختمان در کنار خیابان امام خمینی (ره) قرار دارد. این نما مانند پلان شامل یک بخش میانی و دو بال متقارن در طرفین شرق و غرب آنست. در این نما علاوه بر شاخص و برجسته شدن نمای بخش میانی، بال های متقارن طرفین نیز دارای دو بخش برجسته و رفیع هستند که در قامت یک ورودی افراشته با پلکانی سنگی، نمای یکنواخت ساختمان را در میان گرفته اند.

طراح بنا “نیکلای مارکف” از معماران گرجی تبار روس است. او از معماران دوران تحول معماری ایران در آغاز قرن حاضر به شمار می رود. “مارکف” در طرح این بنا توانست ترکیبی از ساختمان های اداری اروپایی را با نمای برگرفته از معماری ایرانی به بیانی شیوا بکار گیرد. استفاده از نمای آجری با قوسهای تیزه دار در ترکیب با ستون های سنگی روایت او از معماری ایرانی در دوران اسلامی و دوران باستان است که در ترکیبی موزون و متناسب در کنارهم نشسته اند.

پس از توسعه خدمات پستی در کشور با این بنا از سال ۱۳۶۹ بعد از انجام تعمیرات اساسی به موزه ارتباطات تغییر عملکرد داد و در دوره جدید حیات تاریخی خود قرار گرفت.