دفاعیه دکتری آقای علی صادقی حبیب آباد
آقای علی صادقی حبیب آباد از رساله دکتری خود تحت عنوان:
«تبیین و سنجش عوامل موثر بر حس معنویت در مساجد مبتنی بر ارتقاء کیفیت معماری با بهره‌گیری از علوم اعصاب شناختی»
دفاع کردند. این رساله با راهنمایی جناب آقای دکتر جمال‌الدین مهدی‌نژاد و جناب آقای دکتر حمیدرضا عظمتی (اعضای هیأت علمی دانشکده معماری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی) و مشاوره جناب آقای پروفسور پیترو ماتراکی (عضو هیأت علمی گروه معماری دانشگاه فلورانس کشور ایتالیا) به انجام رسید.
هیات داوران حاضر در جلسه: داوران خارجی: دکتر اصغر محمدمرادی (استاد دانشگاه علم و صنعت ایران) و دکتر فاطمه مهدیزاده سراج (استاد دانشگاه علم و صنعت ایران) و از داوران داخلی: دکتر علی شرقی (دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی) و دکتر سید مجید هاشمی (استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی)
دستاورها و مقالات مستخرج از این رساله در نشریات معتبر JCR به چاپ رسید:
- مقاله: (Investigating the effect of age and gender of users on improving spirituality by using EEG) در نشریه JCR: Cognitive Neurodynamics کشور هلند با ضریب تاثیر: ۳٫۹۲
- مقاله (Using Neurology Sciences to Investigate the Color Component and Its Effect on Promoting the Sense of Spirituality in the Interior Space of the Vakil Mosque of Shiraz (Using Quantitative Electroencephalography Wave Recording)) در نشریه JCR : (Journal of Religion and Health) کشور آمریکا با ضرب تاثیر: ۱٫۲۷
- مقاله (Recording the Users’ Brain Waves in Manmade Religious Environments Based on Psychological Assessment of Form in Creation/Enhancement of Spiritual Sense) در نشریه JCR : (Integrative Psychological and Behavioral Science) کشور آمریکا با ضرب تاثیر: ۰٫۸۵
- ثبت اختراع مستخرج از رساله تحت عنوان (سیستم سنجش کیفیت فضای معماری) شماره ثبت: ۹۶۵۱۶ (دارای تاییده از مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی و سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران)
چکیده رساله:
رساله حاضر سعی دارد عوامل موثر بر «حس‌معنویت» در معماری مساجد را به روشی علمی شناسایی و تأثیرات روان‌شناختی مؤلفه‌های کالبدی (جایگاه الگوی گنبد) در معماری محیط‌های مذهبی؛ در خصوص ایجاد/ارتقاء آرامش و حس‌معنویت به روش ثبت سیگنال‌های مغزی؛ مورد تحلیل قرار دهد. روش‌تحقیق به صورت «روش‌ترکیبی[۱]» در بخش اول به صورت توصیفی-تحلیلی و پیمایشی با ابزار پرسشنامه؛ در بخش دوم به صورت شبیه‌سازی و در نهایت به روش آزمایشگاهی با ابزارهای نرم‌افزار و دستگاه ثبت امواج مغزی کاربران است. در ابتدا ادبیات تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و عوامل موثر بر حس معنوی شناسایی و سپس با تدوین پرسسش‌نامه (آنلاین) و بررسی پایایی و روایی آن؛ با توزیع میان جامعه آماری خبرگان در حوزه معمار اسلامی و روان‌شناسی محیطی؛ این عوامل به روش ANP (تصمیم‌گیری چند شاخصه) تائید و اولویت‌بندی گردید. روش نمونه‌گیری به روش «نمونه‌گیری هدفمند» ۳۸ متخصص را شامل می‌گردد. در بخش کالبدی (جایگاه الگوی گنبد) و در بخش عوامل حسی (رنگ) اولویت اول را در هر بخش به خود اختصاص دادند. حالات مختلف جایگاه گنبد در محیط‌های ساخته شده مذهبی در ادبیات پژوهش بررسی گردید که به ۵ الگوی مشترک در این گونه فضاها رسیدیم. بعد از شبیه‌سازی این ۵ الگو در نرم افزار سه‌بعدی[۲]، جهت شناسایی بهترین گزینه از تصاویر شبیه‌سازی شده تصاویر آن در زوایای مختلف (جهت ایجاد ذهن‌اگاهی) به وسیله صفحه مانیتور در محیطی آرام به روئیت کاربران رسید و اثرات روانی آن بر ذهن مخاطبین به وسیله دستگاه EEG ثبت و اندازه‌گیری گردید و در نهایت بهترین گزینه جهت بررسی داده‌ها در نظر گرفته شد. قبل از آزمایش رضایت‌نامه از کاربران دریافت و پرسشنامه «سلامت عمومی» میان آن‌ها توزیع گردید. حجم نمونه بخش سوم به روش «نمونه‌گیری دردسترس (اتفاقی)» ۴۵ نفر انتخاب شده است. در خصوص تائید حالات معنویت و کنترل و صحت آزمایش بر اساس پردازش سیگنال‌های مغزی از عامل حسی (رنگ) استفاده شد است. آنالیز داده‌ها به دو روش توصیفی و استنباطی در پایان کار ارائه شده است. داده‌های نهایی با تکنیک تحلیل واریانس دوراهه[۳] جهت بررسی معناداری مولفه‌ها بررسی گردید. یافته‌های جانبی نشان می‌دهد میان جنسیت و سن کابران در ایجاد حالت معنویت رابطه معنادار وجود دارد (p< 0.05). نتایج کلی حاکی از آن است اثرات روان‌شناختی عوامل کالبدی و حسی در معماری مساجد بر روی ایجاد/ ارتقاء حس معنویت تأثیرگذار بوده و رابطه معناداری دارد (p< 0.05)؛ همچنین برخی مولفه‌های حسی در کنار دیگر مولفه‌های کالبدی مسئله «ذهن‌آگاهی» و در نهایت حس معنویت را ایجاد می‌کند؛ به عبارت دیگر متغیر رنگ در ایجاد حس معنویت وابسته به فرم است (p< 0.05). در نهایت می‌توان عنوان کرد یه ترتیب اولویت: الگوی اول[۴]، الگوی سوم[۵]، الگوی چهارم[۶]، الگوی دوم[۷] و الگوی پنجم[۸] بالاترین امتیاز‌ها را در خصوص تاثیر معنویت در ذهن کاربران دارد.
واژه‌هاي كليدي: «حس معنویت، معماری مساجد، علوم اعصاب‌شناختی، تأثیرات روان‌شناختی فرم، نوروتئولوژی»
[۱] Mix Method
[۲] ۳ds Max
[۳] Two-way Anova
[۴] مسجد دارای گنبد و گنبد آن با تبعیت از فرم و ساخت سنتی گنبد ساخته شده است.
[۵] مسجد دارای گنبد است و گنبد آن با فرم جدید و مصالح نوین ساخته شده است.
[۶] مسجد دارای گنبد نمی‌باشد اما از فرم‌هایی که حسی نزدیک به گنبد دارد در فرم کالبدی آن استفاده شده است.
[۷] مسجد دارای گنبد و گنبد آن با تبعیت از فرم سنتی ولی با روش ساخت و یا مصالح نوین ساخته شده است.
[۸] مسجد دارای گنبد نمی‌باشد و در کالبد آن نیز فرمی نزدیک به گنبد وجود ندارد.
